Rối loạn phát triển ở trẻ: Tất cả thông tin cần thiết cho ba mẹ

Trang chủ - Bạn có biết - Chia sẻ kiến thức - Tâm lý - 3 tháng trước

Con bạn có chậm nói, khó tập trung hoặc có những hành vi lập dị? Đây có thể là một trong những dấu hiệu của rối loạn phát triển. Bài viết được tham vấn bởi Chuyên gia Tâm lý Lương Thị Ngư tại Med247 sẽ giúp bạn giải đáp mọi thắc mắc và đưa ra những lời khuyên hữu ích để bạn có thể hỗ trợ con mình tốt nhất.

MỤC LỤC

Thế nào là rối loạn phát triển?

Rối loạn phát triển thần kinh là một nhóm các bệnh lý xuất phát từ những bất thường trong cấu trúc hoặc chức năng của não, dẫn đến việc trẻ gặp khó khăn trong học tập, giao tiếp, hành vi và các kỹ năng sống khác. Các rối loạn này có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm yếu tố di truyền, môi trường, hoặc sự kết hợp của cả hai. Thống kê ở Mỹ cho thấy, cứ 6 trẻ thì có 1 trẻ mắc phải một trong những loại rối loạn phát triển này, và bé trai thường có tỷ lệ mắc cao hơn.

Các rối loạn thần kinh gây trở ngại cho quá trình học hỏi, ghi nhớ và ứng dụng thông tin. Những rối loạn này có thể biểu hiện qua các vấn đề về tập trung, trí nhớ, khả năng hiểu biết, ngôn ngữ, tư duy hoặc giao tiếp. Mức độ nghiêm trọng của các rối loạn này rất đa dạng, từ nhẹ đến nặng, và yêu cầu các hình thức can thiệp khác nhau.

Rối loạn phát triển ở trẻ cụ thể gồm những gì?

Có rất nhiều tình trạng rối loạn thần kinh ở trẻ nhỏ bao gồm: Rối loạn tăng động giảm chú ý; Rối loạn phổ tự kỷ; Các khuyết tật về học tập , chẳng hạn như chứng khó đọc và các khuyết tật trong các lĩnh vực học tập khác; Khuyết tật trí tuệ; Hội chứng Rett.

Rối loạn tăng động giảm chú ý

ADHD là một rối loạn thần kinh phát triển đặc trưng bởi sự kết hợp của các triệu chứng giảm chú ý, tăng động và xung động. Các biểu hiện lâm sàng của ADHD rất đa dạng và thường xuất hiện sớm trong quá trình phát triển của trẻ. Để đưa ra chẩn đoán chính xác, cần đánh giá toàn diện các triệu chứng của trẻ, bao gồm tần suất, mức độ nghiêm trọng và ảnh hưởng của các triệu chứng đến cuộc sống hàng ngày.

Tổ chức Y tế Thế giới đã liệt kê 9 dấu hiệu thiếu tập trung, 6 dấu hiệu hiếu động quá mức và 4 biểu hiện bốc đồng thường thấy ở trẻ mắc ADHD. Ba mẹ hãy cùng theo dõi thông tin so sánh giữa trẻ bị tăng động giảm chú ý và trẻ hiếu động bình thường để nhận biết rõ về triệu chứng trẻ bị tăng động, giảm chú ý nhé

Trẻ tăng động giảm chú ý	Trẻ hiếu động bình thường
Hoạt động liên tục ở mọi nơi	Chỉ tự tin hoạt động ở nơi quen thuộc
Không có sự tập trung trong mọi hoạt động	Cái gì thích sẽ rất tập trung
Dễ bị kích thích với âm thanh	Không bị kích thích bởi xung quanh như tiếng ồn
Chậm nhận thức về ngôn ngữ	Không chậm nhận thức về ngôn ngữ hay trí tuệ
Rối loạn giấc ngủ, thường hay lo âu	Không rối loạn giấc ngủ
Độ tuổi phát hiện: 4 tuổi	Độ tuổi phát hiện sớm: Từ khi biết đi

Rối loạn phổ tự kỷ

Rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ASD) là một nhóm các rối loạn phát triển thần kinh, đặc trưng bởi các khiếm khuyết nghiêm trọng và kéo dài trong các lĩnh vực giao tiếp xã hội tương hỗ, hành vi, và sở thích.

Trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc tạo lập mối quan hệ, hiểu và đáp ứng các tín hiệu xã hội, và có xu hướng lặp đi lặp lại các hành động hoặc sở thích. Tỷ lệ trẻ mắc tự kỷ đang ngày càng tăng trên toàn thế giới, với ước tính khoảng 1-2.6% dân số. Trẻ em, đặc biệt là bé trai, có nguy cơ mắc tự kỷ cao hơn. Các dấu hiệu cảnh báo sớm của tự kỷ thường xuất hiện trước 24 tháng tuổi và bao gồm việc trẻ không bập bẹ, không có các cử chỉ giao tiếp như chỉ tay, vẫy tay, không nói được từ đơn khi 16 tháng, không tự nói câu 2 từ khi 24 tháng, mất kĩ năng ngôn ngữ và giao tiếp ở bất kỳ lứa tuổi nào.

Khuyết tật về học tập

Trẻ em mắc khuyết tật học tập gặp khó khăn trong việc tiếp thu và sử dụng các kỹ năng cơ bản như đọc, viết và tính toán. Theo ước tính, khoảng 6% trẻ em trong độ tuổi đi học trên toàn quốc gặp phải vấn đề này. Khuyết tật học tập có thể biểu hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, từ khó khăn trong việc nhận biết các chữ cái, số, cho đến việc hiểu ý nghĩa của các câu văn phức tạp. Việc chẩn đoán chính xác thường đòi hỏi sự đánh giá chuyên sâu từ các chuyên gia.

Tại Việt Nam, tỉ lệ trẻ em tiểu học gặp khó khăn trong học tập liên quan đến khuyết tật học tập cũng đáng kể, lên tới 3,8%. Giống như nhiều rối loạn phát triển khác, khuyết tật học tập thường gặp ở trẻ em nam nhiều hơn trẻ nữ.

Khuyết tật về trí tuệ

Khuyết tật trí tuệ là một tình trạng phát triển thần kinh, gây ra bởi sự kết hợp phức tạp của các yếu tố di truyền và môi trường. Những người mắc khuyết tật trí tuệ thường gặp khó khăn trong việc học hỏi, ghi nhớ, giải quyết vấn đề và tương tác xã hội. Mức độ ảnh hưởng của khuyết tật trí tuệ có thể rất khác nhau, từ nhẹ đến nặng, tùy thuộc vào từng cá nhân.

Theo báo cáo thống kê của CDC – Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ, tỷ lệ trẻ em mắc khuyết tật trí tuệ đã tăng lên đáng kể trong những năm gần đây, đạt khoảng 6,99% vào năm 2016. Tại Việt Nam, mặc dù chưa có số liệu thống kê chính xác nhất, nhưng ước tính có khoảng 0,67% dân số đang sống chung với khuyết tật trí tuệ.

Hội chứng Rett

Hội chứng Rett là một rối loạn phát triển thần kinh hiếm gặp, chủ yếu ảnh hưởng đến bé gái. Trẻ mắc hội chứng này thường trải qua giai đoạn phát triển bình thường ban đầu, sau đó xuất hiện các triệu chứng như mất các kỹ năng đã đạt được, khó khăn trong giao tiếp, vận động bất thường và các vấn đề về hô hấp. Nguyên nhân chính của hội chứng Rett là do đột biến gen MECP2. Hiện nay, chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn hội chứng Rett, nhưng các liệu pháp can thiệp sớm và liên tục có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Vì sao trẻ bị rối loạn phát triển?

Di Truyền: Bản Vẽ Cuộc Đời

Đột biến gen: Các đột biến nhỏ trong cấu trúc gen có thể gây ra những thay đổi lớn trong quá trình phát triển của não bộ, dẫn đến các rối loạn như tự kỷ, hội chứng Down.
Bệnh di truyền: Một số bệnh di truyền hiếm gặp cũng có thể gây ra rối loạn phát triển, ví dụ như hội chứng Fragile X.

Môi trường: Ảnh Hưởng Vô Hình

Tiếp xúc với chất độc hại: Các chất độc hại như chì, thủy ngân có thể xâm nhập vào cơ thể trẻ qua đường hô hấp, tiêu hóa, gây tổn thương hệ thần kinh trung ương.
Các yếu tố xã hội: Môi trường sống, điều kiện nuôi dưỡng, chăm sóc không phù hợp có thể ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện của trẻ.
Căng thẳng: Mẹ mang thai trải qua nhiều căng thẳng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.

Dinh dưỡng: Nền Tảng Cuộc Đời

Thiếu hụt dinh dưỡng: Thiếu các vi chất dinh dưỡng thiết yếu như iốt, sắt, kẽm trong giai đoạn bào thai và sơ sinh có thể gây ra những tổn thương không hồi phục cho não bộ.
Rối loạn chuyển hóa: Các rối loạn chuyển hóa như phenylketon niệu có thể làm tích tụ các chất độc hại trong cơ thể, ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ.

Nhiễm trùng: Kẻ Thù Vô Hình

Nhiễm trùng trong thai kỳ: Các bệnh nhiễm trùng như rubella, cytomegalovirus, toxoplasmose nếu mẹ mắc phải trong quá trình mang thai có thể gây tổn thương não bộ ở trẻ.
Nhiễm trùng sau sinh: Các bệnh nhiễm trùng não như viêm màng não, viêm não có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

Chấn thương và Bệnh Lý: Ảnh Hưởng Bất Ngờ

Chấn thương sọ não: Các chấn thương sọ não do tai nạn, chấn thương sinh sản có thể gây tổn thương não bộ, dẫn đến các rối loạn về vận động, nhận thức, ngôn ngữ.
Bệnh lý thần kinh: Các bệnh lý thần kinh như bại não, u não cũng là nguyên nhân gây ra rối loạn phát triển.

Trẻ bị rối loạn phát triển có biểu hiện gì?

Rối loạn phát triển có thể biểu hiện qua vô vàn hình thức khác nhau, tùy thuộc vào từng trẻ. Med247 giúp bạn liệt kê một số dấu hiệu phổ biến sau:

Khó khăn trong việc tương tác xã hội, không thể chơi đùa hòa hợp với bạn bè cùng trang lứa
Gặp khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động đòi hỏi sự khéo léo và chính xác, ví dụ như xếp hình
Có những phản ứng bất thường với các giác quan
Hạn chế về ngôn ngữ, khó diễn đạt suy nghĩ một cách mạch lạc
Thường xuyên lo lắng, căng thẳng hoặc trầm cảm
Có những sở thích đặc biệt, tập trung quá mức vào một vấn đề nào đó

Nếu nhận thấy con mình có bất kỳ dấu hiệu nào trên, cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp chuyên gia để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời.

Phương pháp phổ biến điều trị cho trẻ bị rối loạn phát triển

Điều trị bằng thuốc

Hiện nay chưa có thuốc đặc trị cho bệnh rối loạn phát triển ở trẻ. Việc sử dụng thuốc trong quá trình điều trị nhằm mục tiêu làm giảm các hành vi tiêu cực, tăng cường khả năng tập trung và cải thiện trí nhớ. Nhờ đó, bệnh nhân sẽ sẵn sàng và tiếp thu tốt hơn các phương pháp can thiệp khác, đồng thời nâng cao chất lượng cuộc sống. Các loại thuốc được sử dụng thường có tác dụng điều chỉnh hành vi, giảm các hành động lặp đi lặp lại và tăng cường tuần hoàn não.

Trị liệu ngôn ngữ và giao tiếp

Đa số trẻ bị rối loạn phát triển đều gặp vấn đề nghiêm trọng trong việc giao tiếp và ngôn ngữ, do đó trị liệu về giao tiếp và ngôn ngữ là hết sức quan trọng. Một huấn luyện viên tốt có thể giúp con trẻ luyện tập nhiều kỹ năng khác nhau như kỹ năng tập trung, kỹ năng bắt chước, tiếp nhận ngôn ngữ, kỹ năng chơi đùa…

Hoạt động trị liệu là kỹ năng vận động liên quan đến các cử chỉ nhỏ của bàn tay, cổ tay, ngón tay, ngón chân, môi và lưỡi. Bao gồm kỹ năng sinh hoạt hàng ngày (dùng dao, thìa, uống nước bằng cốc, tắm rửa, mặc quần áo…)

Trị liệu tâm lý

Hầu hết trẻ tự kỷ đều có ít nhiều cảm giác lo sợ vì trẻ không hiểu nhiều về thế giới xung quanh, đặc biệt là với những đồ vật mới hoặc những hoàn cảnh mới lạ. Những lo sợ này càng khiến trẻ lo lắng với thế giới xung quanh, thu mình vào với thế giới riêng của chúng. Do vậy, trị liệu tâm lý là rất cần thiết cho trẻ tự kỷ. Hoạt động này sẽ giúp trẻ tiếp cận với thế giới đồ vật và đồ chơi một cách an toàn, đồng thời giúp trẻ khám phá mọi thứ xung quanh một cách tự tin. Các bác sĩ tâm lý khuyên rằng rẻ nên được làm việc cùng các chuyên gia ít nhất 2 lần 1 tuần, mỗi làn 45 phút.

Thủy trị liệu

Thủy trị liệu là một phương pháp có ý nghĩa hỗ trợ rất tích cực cho trẻ rối loạn phát triển, giúp giảm căng thẳng và hành vi không mong muốn, tăng khả năng giao tiếp và tương tác. Nước có tác động tích cực đến các giác quan của trẻ, tạo cho trẻ cảm giác an toàn.

Âm nhạc trị liệu

Mục đích của âm nhạc trị liệu là để gắn kết đứa trẻ vào quá trình tương tác, xây dựng sự mong muốn giao tiếp với người khác. Huấn luyện hội nhập về âm thanh cho trẻ quá mẫn cảm về âm thanh hoặc tăng khả năng nhạy cảm với âm thanh. Âm nhạc có thể được lồng ghép trong các hoạt động vui chơi.

Điều hòa cảm giác

Cảm giác đưa cho chúng ta thông tin mà ta cần nhận thức về thế giới. Các giác quan lấy thông tin từ các hiện tượng cả ngoài và trong cơ thể chúng ta: nghe, nhìn, nếm, ngừi, sờ, phản ứng với các hiện tượng đến từ bên ngoài cơ thể. Trị liệu điều hòa cảm giác là một công cụ có giá trị để dạy trẻ tự kỷ làm thế nào để tương tác với môi trường xung quanh.

07 lời khuyên hữu ích cho ba mẹ có con bị rối loạn phát triển

Tạo thói quen học tập đều đặn: Hãy dành một khoảng thời gian cố định mỗi ngày để tương tác và học tập cùng con. Lựa chọn khung giờ khi cả hai đều cảm thấy thoải mái và tập trung nhất.
Tôn trọng nhịp sinh học của trẻ: Tránh làm việc với con khi trẻ đang mệt mỏi hoặc đói. Điều này sẽ giúp trẻ tiếp thu bài học tốt hơn.
Tạo không gian riêng tư: Nếu có nhiều con, hãy cố gắng dành riêng một khoảng thời gian để làm việc một-một với trẻ có nhu cầu đặc biệt. Điều này giúp trẻ tập trung hơn vào bài học.
Chia nhỏ thời gian làm việc: Thay vì một buổi học dài, hãy chia nhỏ thành nhiều buổi ngắn (khoảng 10-15 phút) để trẻ không bị nhàm chán và quá tải.
Tạo không gian tương tác gần gũi: Hãy ngồi ngang tầm với con để trẻ có thể nhìn thấy và nghe rõ bạn. Bạn có thể sử dụng bàn thấp hoặc ngồi trên sàn nhà.
Sử dụng đồ chơi hỗ trợ: Chuẩn bị một số đồ chơi đặc biệt để làm tăng sự hứng thú của trẻ trong quá trình học tập.
Tập trung vào một hoạt động: Để tránh phân tán sự chú ý của trẻ, hãy chỉ tập trung vào một đồ chơi hoặc hoạt động trong mỗi buổi học.

Mỗi em bé là một hành trình dài, ba mẹ hãy cùng Med247 đồng hành với con trên hành trình tìm lại một cuộc sống bình thường nhé. Dưới đây là những phân tích, chia sẻ tới từ Ths. BS Tâm lý Nguyễn Minh Quyết về vấn đề “Liệu con chỉ đơn thuần chậm nói hay tự kỷ”

Xem thêm: