Những rối loạn tâm lý phổ biến mà con trẻ có thể mắc phải
Là cha mẹ, chúng ta luôn mong muốn con cái mình phát triển khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần. Tuy nhiên, không phải lúc nào trẻ cũng thể hiện rõ ràng những cảm xúc và suy nghĩ bên trong. Nhiều trẻ em đang phải đối mặt với những rối loạn tâm lý mà chúng ta không ngờ tới. Bài viết dưới đây được tham vấn bởi Chuyên gia Tâm lý Lương Thị Ngư tại Hệ thống phòng khám Med247 sẽ giúp ba mẹ có nhận thức rõ hơn về những bất thường trong tâm lý của trẻ em.
Thế nào là rối loạn tâm lý ở trẻ em
Sức khỏe tâm thần của trẻ em không chỉ đơn thuần là sự vắng mặt của bệnh tật mà còn là trạng thái cân bằng về cảm xúc, tư duy và hành vi. Nó ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển toàn diện của trẻ, từ việc học tập, giao tiếp đến việc xây dựng các mối quan hệ xã hội.
Khi trẻ gặp phải các rối loạn tâm thần, những thay đổi trong suy nghĩ, cảm xúc và hành vi sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống hàng ngày của trẻ. Trẻ có thể cảm thấy lo lắng, buồn bã, cô đơn, hoặc thậm chí là tức giận và bực bội. Những cảm xúc tiêu cực này không chỉ cản trở quá trình học tập và phát triển kỹ năng xã hội của trẻ mà còn ảnh hưởng đến mối quan hệ của trẻ với gia đình và bạn bè. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, các rối loạn tâm thần ở trẻ có thể để lại những hậu quả lâu dài, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của trẻ trong tương lai.
Các rối loạn tâm lý thường gặp ở trẻ
Theo thống kê của các chuyên gia về tâm lý trẻ em. Một số bệnh lý thường gặp gây rối loạn tâm lý ở trẻ bao gồm:
Chứng biếng ăn tâm lý
Rối loạn ăn uống ở trẻ em là một vấn đề phức tạp, thể hiện qua nhiều hình thức khác nhau, từ việc ăn quá ít đến việc ăn quá nhiều, hoặc kiểm soát thức ăn một cách thái quá. Những hành vi bất thường này thường bắt nguồn từ những rối loạn sâu sắc về cảm xúc và tâm lý, như lo lắng, trầm cảm hoặc tự ti. Trẻ mắc chứng này thường sử dụng thức ăn như một cách để đối phó với những áp lực cuộc sống hoặc các vấn đề chưa được giải quyết. Điều này không chỉ gây ra những hậu quả nghiêm trọng về sức khỏe thể chất mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý, xã hội và học tập của trẻ. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của rối loạn ăn uống và tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp là vô cùng quan trọng để ngăn chặn những hậu quả xấu.
Xem thêm: Thế nào là chứng biếng ăn tâm lý
Chứng tự kỷ
Chứng tự kỷ, hay còn được gọi là rối loạn phổ tự kỷ (ASD), là một rối loạn phát triển thần kinh ảnh hưởng đến cách một người tương tác với thế giới xung quanh. Trẻ mắc chứng tự kỷ thường gặp khó khăn trong giao tiếp xã hội, có những hành vi lặp đi lặp lại và hạn chế phạm vi quan tâm. Các biểu hiện của tự kỷ rất đa dạng, từ nhẹ đến nặng, và có thể bao gồm khó khăn trong việc tạo lập và duy trì mối quan hệ, khó hiểu ngôn ngữ cơ thể và biểu cảm khuôn mặt, có những sở thích đặc biệt và thực hiện các hành vi lặp đi lặp lại như vỗ tay, xoay tròn hoặc xếp hàng các đồ vật.
Chứng tự kỷ thường được chẩn đoán ở trẻ nhỏ, thường trước 3 tuổi. Tuy nhiên, nhiều trẻ không được chẩn đoán cho đến khi lớn hơn. Việc chẩn đoán sớm là rất quan trọng vì nó giúp trẻ được can thiệp sớm và có cơ hội phát triển tốt nhất.
Xem thêm: Chứng tự kỷ ở trẻ là gì?
Bệnh tăng động giảm chú ý
Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) là một tình trạng thần kinh phổ biến ở trẻ em, biểu hiện qua các triệu chứng như khó tập trung, hiếu động quá mức và hành vi bốc đồng. Tuy nhiên, ADHD không chỉ đơn thuần là “quậy phá” mà còn có thể bao gồm cả những khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, lên kế hoạch, tổ chức công việc và hoàn thành nhiệm vụ. Điều đáng lưu ý là các biểu hiện của ADHD có thể khác nhau ở từng trẻ, và không phải tất cả trẻ mắc ADHD đều có đầy đủ các triệu chứng trên.
Xem thêm: Biểu hiện của bệnh tăng động giảm chú ý
Bệnh rối loạn phát triển
Rối loạn phát triển tâm lý ở trẻ là một thuật ngữ chung chỉ các tình trạng ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường của não bộ, dẫn đến khó khăn trong việc học hỏi, giao tiếp, hành vi và các kỹ năng sống khác.
Chẩn đoán sớm các rối loạn phát triển tâm lý ở trẻ là vô cùng quan trọng, vì nó giúp trẻ được can thiệp kịp thời và hiệu quả. Khi được phát hiện sớm, trẻ có nhiều cơ hội hơn để phát triển các kỹ năng cần thiết và đạt được những cột mốc phát triển quan trọng. Tuy nhiên, việc chẩn đoán các rối loạn này không phải lúc nào cũng dễ dàng, vì các triệu chứng ban đầu có thể rất mơ hồ và dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề phát triển bình thường.
Xem thêm: Giáp đáp mọi thắc mắc về bệnh rối loạn phát triển tâm lý ở trẻ
Nguyên nhân gây ra rối loạn tâm lý ở trẻ
Yếu tố di truyền
Di truyền đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của nhiều rối loạn tâm thần. Những người có thành viên trong gia đình mắc các bệnh như trầm cảm, rối loạn lo âu hoặc tự kỷ có nguy cơ cao hơn khi mắc phải những căn bệnh tương tự. Các gen di truyền chứa đựng thông tin về cấu trúc và chức năng của não bộ, và những biến đổi trong các gen này có thể làm tăng khả năng mắc bệnh.
Tuy nhiên, việc di truyền rối loạn tâm thần không đơn giản như vậy, mà còn chịu ảnh hưởng của các yếu tố môi trường như căng thẳng, chấn thương tâm lý và lối sống. Vì vậy, việc có tiền sử gia đình mắc bệnh tâm thần không đồng nghĩa với việc chắc chắn bạn sẽ mắc bệnh, mà chỉ cho thấy bạn có nguy cơ cao hơn. Tư vấn di truyền có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về nguy cơ của mình và đưa ra những quyết định phù hợp.
Yếu tố sinh học
Sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, serotonin và norepinephrine trong não bộ được cho là một trong những nguyên nhân chính gây ra nhiều rối loạn tâm thần ở trẻ em. Các chất này đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa tâm trạng, cảm xúc và hành vi. Khi sự cân bằng này bị phá vỡ, nó có thể dẫn đến các triệu chứng như trầm cảm, lo âu, tăng động giảm chú ý và các rối loạn khác.
Ngoài các chất dẫn truyền thần kinh, cấu trúc và chức năng của não bộ cũng đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của các rối loạn tâm thần. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những bất thường trong cấu trúc hoặc hoạt động của một số vùng não, như vùng trước trán, hệ thống limbic, có thể liên quan đến các rối loạn như tự kỷ, rối loạn lưỡng cực và rối loạn ám ảnh cưỡng chế.
Chấn thương tâm lý
Chấn thương tâm lý, đặc biệt là những trải nghiệm đau khổ như bị lạm dụng, bỏ rơi hoặc chứng kiến bạo lực, có thể để lại những vết sẹo sâu sắc trong tâm hồn trẻ. Những trải nghiệm này có thể gây ra những thay đổi lâu dài trong cách trẻ cảm nhận và tương tác với thế giới xung quanh, dẫn đến các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu, rối loạn stress sau chấn thương và rối loạn nhân cách.
Các hình thức chấn thương tâm lý có thể rất đa dạng, bao gồm cả những hành vi trực tiếp như bạo lực thể chất, tình dục hoặc lạm dụng tình cảm, và những hành vi gián tiếp như chứng kiến bạo lực gia đình, bị bỏ rơi hoặc phân biệt đối xử. Mỗi loại chấn thương đều có thể gây ra những tác động khác nhau đến tâm lý của trẻ.
Môi trường căng thẳng
Khi sống trong một môi trường căng thẳng, cơ thể trẻ sẽ sản sinh ra một lượng lớn hormone stress, gây ra những thay đổi sinh hóa trong não bộ. Điều này có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch, ảnh hưởng đến quá trình học tập và ghi nhớ, và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý về tâm thần. Ngoài ra, việc chứng kiến hoặc trải nghiệm những sự kiện đau khổ có thể tạo ra những ký ức đau buồn, gây ra những ám ảnh và khó khăn trong việc điều chỉnh cảm xúc.
Trẻ mắc các rối loạn tâm lý có biểu hiện gì
Các biểu hiện của rối loạn tâm lý ở trẻ em có thể khác nhau tùy thuộc vào loại rối loạn. Nếu bạn nhận thấy con mình có những thay đổi bất thường về tâm trạng, hành vi hoặc thể chất kéo dài, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý để được tư vấn và điều trị.
- Thay đổi về tâm trạng:
- Buồn bã, chán nản kéo dài
- Cảm thấy vô vọng, tuyệt vọng
- Mất hứng thú với các hoạt động yêu thích
- Cáu gắt, dễ nổi nóng
- Thay đổi tâm trạng đột ngột, thất thường
- Thay đổi về hành vi:
- Tự cô lập, ít giao tiếp với người khác
- Tránh né các hoạt động xã hội
- Có hành vi phá hoại hoặc tự làm tổn thương bản thân
- Hiếu động thái quá, khó ngồi yên
- Khó tập trung, mất tập trung
- Rối loạn giấc ngủ: khó ngủ, ngủ không sâu, ngủ ít hoặc ngủ quá nhiều
- Rối loạn ăn uống: chán ăn, ăn quá nhiều, nôn ói
- Thay đổi về suy nghĩ:
- Có những suy nghĩ tiêu cực, bi quan
- Sợ hãi, lo lắng quá mức
- Có những ý nghĩ tự tử
- Khó khăn trong việc đưa ra quyết định
- Mất khả năng tập trung vào học tập
- Các vấn đề về thể chất:
- Đau đầu, đau bụng thường xuyên
- Mệt mỏi, thiếu năng lượng
- Rối loạn tiêu hóa
- Các vấn đề về sức khỏe khác không rõ nguyên nhân
Những dấu hiệu khác:
- Trốn học, bỏ học hoặc không muốn đi học
- Mượn rượu, bia hoặc các chất kích thích để giải tỏa
- Có những thay đổi bất thường trong thói quen hàng ngày
Phương pháp điều trị các chứng rối loạn tâm lý ở trẻ
Điều trị rối loạn tâm thần ở trẻ em là một quá trình phức tạp đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp khác nhau. Hiện nay, các chuyên gia thường áp dụng kết hợp giữa thuốc và liệu pháp tâm lý để đạt hiệu quả tốt nhất. Thuốc sẽ giúp cân bằng các chất hóa học trong não, giảm thiểu các triệu chứng như lo âu, trầm cảm. Song song đó, liệu pháp tâm lý như nhận thức hành vi, liệu pháp gia đình sẽ giúp trẻ học cách quản lý cảm xúc, thay đổi suy nghĩ tiêu cực và xây dựng các kỹ năng sống cần thiết. Việc lựa chọn phương pháp điều trị cụ thể sẽ phụ thuộc vào từng trường hợp cụ thể, độ tuổi của trẻ và loại rối loạn tâm thần.
Bé nhà mình đang có những dấu hiệu bất thường về mặt tâm lý? Ba mẹ hãy tham khảo trường hợp sau đây để có những nhận định đầu tiên về căn bệnh khôn lường này nhé
Video: Mẹ đưa con đi khám vì con chậm nói và có biểu hiện của tăng động tại Med247
