Ngộ độc paracetamol – không thể coi thường?
1. Paracetamol (Acetaminophen) là thuốc gì?
Paracetamol (Acetaminophen) là thuốc hạ sốt, giảm đau thông thường, không cần kê đơn nên được sử dụng rộng rãi và lạm dụng dẫn tới tỉ lệ ngộ độc paracetamol ngày càng tăng cao.
2. Dịch tế
Ngộ độc Acetaminophen là nguyên nhân thứ hai dẫn đến việc phải điều trị ghép gan trên thế giới và đứng đầu tại Hoa Kỳ. Có khoảng 56.000 ca cấp cứu, 2600 ca nhập viện và 500 ca tử vong mỗi năm tại Hoa Kỳ, 50% trong số đó là do sử dụng sai, quá liều.
Ở Việt Nam, theo thống kê của Trung tâm Chống độc BV Bạch Mai, trong 2 năm 2002 – 2004, tỷ lệ ngộ độc paracetamol đứng hàng thứ 2 trong các trường hợp ngộ độc thuốc.
3. Nguyên nhân nào gây ngộ độc paracetamol?
- Nguyên nhân chính là do sự chủ quan và thiếu hiểu biết của người bệnh trong cách sử dụng thuốc: khoảng cách uống các liều quá ngắn, uống cùng lúc nhiều loại thuốc chứa paracetamol, uống lặp lại liều cao paracetamol, uống trong nhiều ngày.
- Người có hành vi tự tử.
- Đối tượng có nguy cơ cao ngộc độc: người đang bệnh lý gan, nhiễm virus viêm gan đang hoạt động, người suy dinh dưỡng, nghiện rượu, người suy giảm miễn dịch, mắc bệnh lý rối loạn chuyển hóa bẩm sinh….
4. Liều ngộ độc paracetamol
Để chẩn đoán ngộ độc paracetamol cần dựa vào việc khai thác lịch sử dùng thuốc và định lượng nồng độ Paracetamol trong máu.
- Ngộ độc cấp: Trẻ em: 150 – 200 mg/kg; Người lớn: 6 – 7g
- Ngộ độc mạn: Trẻ em: 60 – 150 mg/kg/ngày x 2 – 8 ngày; Người lớn: 4 – 6 g/ngày/nhiều ngày hoặc 3g/ngày/1 năm
5. Biểu hiện của ngộ độc paracetamol theo thời gian chuyển hóa của thuốc
- Giai đoạn 1: (Trong 24 giờ đầu)
Dấu hiệu đầu tiên của người bị ngộ độc paracetamon là buồn nôn, nôn ói, toát mồ hôi, xanh xao, khó chịu trong người hoặc có thể không có triệu chứng …
- Giai đoạn 2: (24 đến 72 giờ)
Bệnh nhân bắt đầu xuất hiện đau vùng hạ sườn phải, khối phồng lên vùng hạ sườn phải (gan to), đau, đái ít.
- Giai đoạn 3: (72 đến 96 giờ)
Tiếp đó là tình trạng tổn thương gan nặng nề. Xuất hiện hiện tượng vàng da, lú lẫn, xuất huyết ngoài da, chảy máu chân răng, chảy máu cam, hoặc nôn ộc ra máu, đi ngoài phân đen. Nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn tới tử vong rất nhanh
- Giai đoạn 4: (4 ngày đến 2 tuần)
Bệnh nhân sống sót qua giai đoạn 3 sẽ hồi phục từ ngày thứ 4 và bình phục hoàn toàn vào ngày thứ 7, không để lại di chứng. Các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng có thể còn bất thường trong vài tuần.
6. Cách xử trí
Khi phát hiệu triệu chứng của ngộ độc paracetamon cần gọi điện ngay cho bác sĩ và đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất để giành lấy thời gian vàng cứu sống bệnh nhân.
7. Dự phòng tránh ngộ độc paracetamol
- Dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ cũng như hướng dẫn sử dụng thuốc.
- Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thêm thuốc khác khi đang sử dụng thuốc có chứa paracetamol (như thuốc cảm cúm, giảm đau).
- Không sử dụng quá 1g/lần và quá 4g/ngày.
- Đối với người có nguy cơ cao không nên uống quá 2g/ngày hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
- Khoảng cách giữa các lần uống phải tối thiểu là 4 giờ.
- Không uống rượu khi dùng paracetamol, hoặc dùng paracetamol để giảm đau sau khi uống rượu.
- Nếu bệnh nhân có biểu hiện trầm cảm, có ý định hoặc hành vi tự tử phải kiểm soát thuốc của bệnh nhân, tuyệt đối không để bệnh nhân tự ý dùng thuốc.
